Рэспубліканскi парадак праз прызму рэгіёну

Навошта беларусам патрэбна Канстытуцыя? Якія гарантыі яна дае? Чаму наспела неабходнасць унесці папраўкі ў Асноўны Закон? Адказы на гэтыя і іншыя пытанні прагучалі падчас Адзінага дня інфармавання, які прайшоў па ўсёй краіне 16 снежня.

З першых вуснаў

На тэму «Канстытуцыя Рэспублікі Беларусь - палітыка-прававы фундамент адзінства народа і яго сацыяльнай абароненасці» з работнікамі АДРАЦ «Ветразь» гутарылі намеснік старшыні райвыканкама Станіслаў Чымбург і дырэктар установы Сяргей Петухоў. Днём раней абодва ўдзельнічалі ў пазачарговай сесіі Віцебскага абласнога Савета дэпутатаў і ў сустрэчы Прэзідэнта Беларусі з актывам Прыдзвінскага краю, на якой быў прадстаўлены новы кіраўнік рэгіёну Аляксандр Субоцін. І Станіслаў Уладзіміравіч, і Сяргей Юрыевіч ахвотна дзяліліся ўражаннямі ад паездкі, разважалі пра далейшы шлях развіцця краіны, вобласці, Пастаўшчыны.

— Чырвонай ніткай у выступе Аляксандра Лукашэнкі праходзіла думка, што нам, як і перш, трэба працаваць згуртавана, быць адной камандай, выкладвацца на ўсё сто, каб дасягнуць пастаўленых перад намі мэт, расказваў Станіслаў Чымбург. — Яшчэ адзін важны момант - неабходнасць «перазагрузкі» Віцебскай вобласці. Да прыкладу, выступаючы з дакладам на нарадзе, начальнік галоўнага ўпраўлення па ахове здароўя аблвыканкама Міхаіл Вішнявецкі адной з галоўных праблем назваў нізкую замацоўваемасць кадраў. Прапрацаваць гэта пытанне Прэзідэнт даручыў ураду.

Калі казаць пра сацыяльную сферы нашага раёна, якую Станіслаў Чымбург курыруе, ён канстатаваў, што пераўтварэнні ў ёй сапраўды патрэбны. І на месцах ушчыльную працуюць над ухіленнем недахопаў, больш за тое, развіваюць сацсферу з улікам трэндаў будучыні. Так, у райцэнтры завяршаецца другі этап капітальнага рамонту СШ №1, пасля якога яна здабудзе сучаснае аблічча. Застанецца толькі насыціць яе сучасным абсталяваннем і найноўшымі тэхнічнымі сродкамі. На фінішную прамую выйшаў выраб праектна-каштарыснай дакументацыі на будаўніцтва сучаснага школьнага стадыёна, якія ў вобласці можна пералічыць па пальцах адной рукі. Уся яго плошча будзе пакрыта штучным пакрыццём, з'явіцца некалькі пляцовак для гульнявых відаў спорту, комплексы трэнажораў пад падстрэшкам для малодшых школьнікаў, бегавыя дарожкі. Прыблізны кошт стадыёна - 1,5 мільёна рублёў. Наступны этап - капітальны рамонт будынка пачатковай школы па вуліцы Юбілейнай.

Пераўтварэнні ў сферы аховы здароўя раёна закрануць ЦРБ. Перш за ўсё тут заменяць вокны. Чакаецца пашырэнне структуры ТЦСАН. У прыватнасці, плануецца адкрыць аддзяленне дзённага знаходжання у гарпасёлку Варапаева.

Сяргей Петухоў акцэнтаваў увагу на сацыяльна арыентаванай накіраванасці нашай дзяржавы, з горыччу адзначыўшы, што некаторых сацгарантыі ператварылі ва ўтрыманцаў. Пры гэтым яны ў грош не ставяць сапраўды каласальную падтрымку, не шануюць зробленага для развіцця рэгіёна. Між тым на Пастаўшчыне будуецца жыллё, пашыраецца інфраструктура для заняткаў спортам і вольнага часу, ствараюцца новыя працоўныя месцы, у тым ліку ў сельскай мясцовасці, захавана сельская гаспадарка.

— І ва многім гэта заслуга старшыні райвыканкама Сяргея Чэпіка - неабыяковага да лёсу малой радзімы чалавека, бязмежна зацікаўленага ў яе развіцці. Такога ж падыходу ўсё чакаюць і ад новага кіраўніка вобласці Аляксандра Субоціна, адукаванага, кампетэнтнага ўраджэнца Віцебшчыны. Тым больш што ў яго перад вачамі ёсць годны прыклад - яго папярэднік, наш зямляк Мікалай Шарстнёў, які кіраваў рэгіёнам 7 гадоў, казаў Сяргей Петухоў.

Арыенціры развіцця грамадства

Станіслаў Чымбург нагадаў аўдыторыі гісторыю падрыхтоўкі і прыняцця Канстытуцыі ўзору 1994 года. Тая хоць і падвяла вынік працэсам фармавання незалежнай дзяржавы на новай сацыяльна-эканамічнай аснове, замацавала арыенціры грамадскага развіцця, але па сваёй сутнасці была антыкрызіснай і не магла ў поўнай меры забяспечыць паступальнае і паспяховае развіццё краіны. Гэта і абумовіла занясенне ў яе змен у наступныя гады. Пры гэтым усе яны прымаліся праз механізм прамой рады ўлады з народам па найважнейшых пытаннях развіцця грамадства канстытуцыйным рэферэндумам. Да плебісцыту звярталіся тройчы: у 1995, 1996 і 2004 гадах.

Сёння Беларусь зноў выходзіць на новы этап свайго гістарычнага развіцця. Мадэрнізацыя беларускага грамадства, новыя патрэбы людзей, неабходнасць абнаўлення палітычнай сістэмы - гэта аб'ектыўныя перадумовы таго, чаму наспела неабходнасць змены Асноўнага Закона краіны.

Пытанне аб неабходнасці ўнясенні змяненняў у яго ўзнімаўся беларускім лідэрам на працягу пяці апошніх гадоў неаднаразова. Пачатак маштабнай працы паклаў Указ раздзела дзяржавы №105 ад 15 сакавіка 2021 года. Прапановы па змене Канстытуцыі ўносіла ўсё грамадства.

Прапанаваныя змены у Канстытуцыю

Канстытуцыя - гэта маніфест беларускага народа, зацвярджэнне яго права на самабытнае вызначэнне. Таму прэамбуле, у якой у канцэнтраванай форме пазначаны асноватворныя ідэі і вектар развіцця краіны, надаецца сур'ёзная ўвага. Яна дапоўнена палажэннямі аб захаванні нацыянальнай самабытнасці і суверэнітэту, культурных і духоўных традыцый. Гэта адлюстроўвае важную агульнасусветную тэндэнцыю. Сучасныя дзяржавы ўсвядомілі не толькі добрыя якасці, але і недахопы глабалізацыі і інтэграцыі.

Пры працы над канстытуцыйнымі палажэннямі, якія тычацца правоўі свабод грамадзян, расстаўлены акцэнты, абазначаны ключавыя задачы дзяржавы - стымуляваць удзел грамадзян у вырашэнні агульных пытанняў. Гэта значыць паказаць формы і мадэлі ўзаемадзеяння грамадзян, грамадства, дзяржавы. Гэта датычыцца дзейнасці і грамадскіх інстытутаў, і дзяржаўных гарантый асоба ўразлівым пластам насельніцтва, і працы па новых напрамках (абарона персанальных дадзеных, укараненне інавацый і інш.).

Прыярытэтам сацыяльнай палітыкі Беларусі застаецца абарона інтарэсаў простых грамадзян і падтрымка людзей, якія знаходзяцца ў складанай жыццёвай сітуацыі. Адмысловая ўвага нададзена папулярызацыі традыцыйных сямейных каштоўнасцяў, падтрымцы сем'яў з дзецьмі і моладзі, клопаце дзяржавы аб пажылых людзях і інвалідах. Разам з тым прапануецца ўвесці і сацыяльную адказнасць грамадзян перад грамадствам і дзяржавай, гэта значыць адбудзецца не толькі пашырэнне правоў, але і замацаванне абавязкаў.

Важным пасылам з'яўляецца захаванне гістарычнай памяці аб Вялікай Айчыннай вайне і масавым гераізм народа.

Актуальным і для многіх чаканым з'яўляецца ўвядзенне новага інстытута абароны гарантаваных правоў грамадзян - падачы напрамую ў Канстытуцыйны Суд канстытуцыйнай скаргі.

Сфармуляваны нормы, вызначальныя статус, парадак фармавання і паўнамоцтвы УНС, які стане вышэйшым прадстаўнічым органам народаўладдзя, будзе выконваць стабілізуючую і кансалідуючую функцыі ў грамадстве.

Змяненні таксама накіраваны на забеспячэнне балансу паўнамоцтваў органаў дзяржаўнай улады. Захоўваючы Беларусь прэзідэнцкай рэспублікай, палітычная сістэма ў Канстытуцыі выбудоўваецца такім чынам, каб кожная галіна ўлады была збалансавана і мела рычагі ўздзеяння на іншую, калі тая становіцца на шлях парушэння Канстытуцыі і заканадаўства.

Мяркуецца, што будуць некалькі ўзмоцнены патрабаванні да кандыдатаў на пасаду Прэзідэнта краіны. Плануецца і ўвядзенне абмежаванняў па тэрмінах для кіраўніка дзяржавы - не больш за два. Змены можа зведаць працэдура імпічменту: з улікам паўнамоцтваў УНС яна будзе скарэкціравана. Акрамя таго, у новым Асноўным Законе будзе адлюстравана павышэнне ролі парламента, надзяленне яго дадатковымі кантрольнымі функцыямі.

Стаiць пытанне і аб узмацненні пазіцый Урада. Гэта знайшло адлюстраванне, у прыватнасці, у тым, што Прэм'ер-міністр будзе самастойна ўносіць склад урада на зацвярджэнне Прэзідэнта. Акрамя таго, законапраекты, якія цягнуць скарачэнне дзяржаўных сродкаў, а таксама павелічэнне выдаткаў, будуць уносіцца ў парламент толькі пры наяўнасці адпаведнага заключэння Саўміна, у якім будзе давацца ацэнка прапанаваным бюджэтным выдаткам.

У прававым полі замацоўваюцца слупы беларускай мадэлі грамадскага развіцця: моцная дзяржава, сацыяльна арыентаваная рыначная эканоміка, традыцыйныя хрысціянскія каштоўнасці.

У бліжэйшыя дні чакаецца канчатковая «дашліфоўка» праекта Канстытуцыі, пасля чаго яго прадставяць на грамадскае абмеркаванне.

Вераніка Філановіч, газета «Пастаўскі край». Фота аўтара