Аб нормах заканадаўства пры працаўладкаванні непаўналетніх

Заключэнне працоўнага дагавора.

Заключэнне працоўнага дагавора дапускаецца з асобамі, якія дасягнулі 16 гадоў (арт.21 Працоўнага кодэкса Рэспублікі Беларусь (далей - ПК)).

З асобай, якая дасягнула 14 гадоў, працоўны дагавор можа быць заключаны толькі з пісьмовай згоды аднаго з бацькоў (усынавіцеля, папячыцеля) (арт.21 ПК). Такая згода можа быць выказана шляхам падачы на ​​імя наймальніка асобнай пісьмовай заявы.

Натарыяльнае зацвярджэнне згоды на працаўладкаванне непаўналетняга заканадаўствам не прадугледжана.

Прыкладная форма працоўнай дамовы ўстаноўлена пастановай Міністэрства працы Рэспублікі Беларусь ад 27.12.1999 № 155.

Звярніце ўвагу!

Пасля заключэння працоўнай дамовы непаўналетні работнік павінен быць азнаёмлены пад подпіс з правіламі ўнутранага працоўнага распарадку, інструкцыяй па ахове працы, службовай (працоўнай) інструкцыяй, калектыўным дагаворам, палажэннем аб аплаце працы і іншымі лакальнымі прававымі актамі, якія дзейнічаюць у наймальніка .

Працоўныя дагаворы, заключаныя з асобамі маладзейшымі за 14 гадоў, а таксама з асобай, якая дасягнула 14 гадоў, але без пісьмовай згоды аднаго з бацькоў (усынавіцеля, папячыцеля), прызнаюцца несапраўднымі (арт.22 ПК).

Прыём на працу непаўналетніх на ўмовах сумяшчальніцтва не дапускаецца (арт.348 ПК).

Пры заключэнні працоўнай дамовы з непаўналетнімі наймальнік не мае права ўсталёўваць ім папярэдняе выпрабаванне (арт.28 ПК).

Пры прыёме на працу наймальнік абавязаны запатрабаваць ад работніка дакументы, неабходныя для заключэння працоўнага дагавора (арт.54 ПК). Пералік дадзеных дакументаў змяшчаецца ў арт.26 ПК.

Прыём на працу без названых дакументаў не дапускаецца (арт.26 ПК).

Разам з тым у непаўналетніх работнікаў, якія працаўладкоўваюцца на працу ўпершыню, як правіла, няма працоўнай кніжкі, страхавога пасведчання дзяржаўнага сацыяльнага страхавання, а таксама дакумента аб адукацыі. Адсутнасць пералічаных дакументаў не з'яўляецца перашкодай для іх працаўладкавання.

Дастаткова распаўсюджанай з'яўляецца сітуацыя, калі працоўныя кніжкі на непаўналетніх работнікаў не заводзяцца з прычыны непрацяглага перыяду іх працаўладкавання.

Разам з тым працоўныя кніжкі запаўняюцца наймальнікам (за выключэннем наймальніка – фізічнай асобы) на ўсіх работнікаў, якія працуюць звыш 5 дзён, у тым ліку тых, хто паступае на працу ўпершыню, калі праца ў дадзенага наймальніка з'яўляецца для работніка асноўнай (п.4 Інструкцыі аб парадку вядзення працоўных кніжак, зацверджанай пастановай Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Рэспублікі Беларусь ад 16.06.2014 № 40 (далей - Інструкцыя № 40)).

Такім чынам, прыём работніка на працу нават на непрацяглы тэрмін, які перавышае 5 дзён, не вызваляе наймальніка ад абавязку завесці і запоўніць на яго працоўную кніжку.

Выключэнне з указанага правіла прадугледжана толькі для наймальнікаў, якія з'яўляюцца індывідуальнымі прадпрымальнікамі.

Усе асобы маладзейшыя за 18 гадоў прымаюцца на працу толькі пасля папярэдняга медыцынскага агляду і ў далейшым, да дасягнення 18 гадоў, штогод падлягаюць абавязковаму медыцынскаму агляду (арт.275 ПК).

Працы, якія даручаюцца непаўналетнім.

Праца, якая выконваецца непаўналетнімі ва ўзросце ад 14 да 16 гадоў, павінна ставіцца да катэгорыі лёгкай і не прычыняць шкоды іх здароўю і развіццю (арт. 272 ​​ПК).

Пры вызначэнні катэгорый работ, якія плануецца даручыць непаўналетняму, наймальніку трэба кіравацца пералікам лёгкіх відаў работ, якія могуць выконваць асобы ва ўзросце ад чатырнаццаці да шаснаццаці гадоў, устаноўленай пастановай Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Рэспублікі Беларусь ад 15.10.2010 № 144.

Звярніце ўвагу!

Прыведзены пералік з'яўляецца вычарпальным! Гэта азначае, што прыцягваць непаўналетніх ва ўзросце ад 14 да 16 гадоў да выканання не ўключаных у яго работ не дапускаецца.

Пры працаўладкаванні асоб ва ўзросце ад 16 да 18 гадоў варта ўлічваць, што забараняецца прымяненне працы асоб маладзейшых за 18 гадоў на цяжкіх работах і на работах са шкоднымі і (або) небяспечнымі ўмовамі працы, на падземных і горных работах (арт.274 ПК).

Пры прыёме на працу асоб названай катэгорыі неабходна кіравацца спісам работ, на якіх забараняецца прымяненне працы асоб маладзейшых за васемнаццаць гадоў, устаноўленай пастановай Міністэрства працы і сацыяльнай абароны Рэспублікі Беларусь ад 27.06.2013 № 67.

Акрамя пералічаных патрабаванняў пры даручэнні працы непаўналетняму наймальнік павінен улічваць таксама гранічныя нормы пад'ёму і перамяшчэння непаўналетнімі цяжараў уручную, устаноўленыя пастановай Міністэрства аховы здароўя Рэспублікі Беларусь ад 13.10.2010 № 134.

Працягласць працоўнага дня непаўналетніх.

Пры вызначэнні рэжыму працоўнага часу непаўналетніх работнікаў трэба ўлічыць, што ў адносінах да дадзенай катэгорыі асоб прадугледжана скарочаная норма працягласці працоўнага часу:

для работнікаў ва ўзросце ад 14 да 16 гадоў - не больш за 23 гадзіны на тыдзень;

для работнікаў ва ўзросце ад 16 да 18 гадоў - не больш за 35 г. у тыдзень (арт.114 ПК).

Пры гэтым працягласць штодзённай працы (змены) не можа перавышаць:

для работнікаў ва ўзросце ад чатырнаццаці да шаснаццаці гадоў – 4 гадзіны 36 хвілін, ад шаснаццаці да васемнаццаці гадоў – 7 гадзін; для навучэнцаў, якія атрымліваюць агульную сярэднюю, прафесійна-тэхнічную адукацыю, спецыяльную адукацыю на ўзроўні агульнай сярэдняй адукацыі, якія працуюць на працягу навучальнага года ў вольны ад вучобы час, ва ўзросце ад чатырнаццаці да шаснаццаці гадоў - 2 гадзіны 18 хвілін, ва ўзросце ад шаснаццаці да васямнаццаці гадоў - 3 гадзіны 30 хвілін (арт.115 ПК).

Прыцягненне непаўналетніх да начных і звышурочных работ, работ у дзяржаўныя святы, святочныя і выхадныя дні.

Забараняецца прыцягваць работнікаў маладзейшых за 18 гадоў да начных і звышурочных работ, работ у дзяржаўныя святы, святочныя і выхадныя дні, калі іншае не ўстаноўлена ПК (арт.276 ПК).

Работнікі маладзейшыя за 18 гадоў не дапускаюцца да работы ў начны час (з 22 да 6 гадзін), нават калі ён прыпадае на частку рабочага дня або змены, а таксама да звышурочных работ, работ у дзяржаўныя святы і святочныя дні, устаноўленыя і аб'яўленыя Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь непрацоўнымі, у выхадныя дні, калі іншае не ўстаноўлена ПК (арт.117, 120, 276 ПК).

Акрамя таго, непаўналетнім не ўстанаўліваецца ненармаваны працоўны дзень (пастанова Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 10.12.2007 №1695).

Устанаўленне нормаў выпрацоўкі непаўналетнім.

У сілу фізіялагічных асаблівасцяў непаўналетнія не здольны выконваць працу нароўні з дарослымі работнікамі.

З улікам гэтага для работнікаў маладзейшых за 18 гадоў нормы выпрацоўкі ўстанаўліваюцца зыходзячы з нормаў выпрацоўкі для дарослых работнікаў прапарцыйна скарочанай працягласці рабочага часу, прадугледжанага заканадаўствам для дадзенай катэгорыі работнікаў (арт.278 ПК).

Аплаты працы непаўналетнім.

Пры аплаце працы непаўналетніх павінны ўлічвацца асаблівасці, прадугледжаныя арт.279 ПК.

Аплата працы работнікаў маладзейшых за 18 гадоў пры скарочанай працягласці штодзённай работы праводзіцца ў такім жа памеры, як аплата працы работнікаў адпаведных катэгорый пры поўнай працягласці штодзённай работы.

Праца работнікаў маладзейшых за 18 гадоў, дапушчаных да здзельных работ, аплачваецца па здзельных расцэнках, устаноўленых для дарослых работнікаў, з даплатай па тарыфнай стаўцы (тарыфным аклады), акладзе за час, на які працягласць іх штодзённай работы скарачаецца ў параўнанні з працягласцю штодзённых работ дарослых работнікаў.

Аплата працы навучэнцаў, якія атрымліваюць агульную сярэднюю адукацыю, спецыяльную адукацыю на ўзроўні агульнай сярэдняй адукацыі, прафесійна-тэхнічную і сярэднюю спецыяльную адукацыю, якія працуюць у вольны ад вучобы час, робіцца прапарцыйна адпрацаванаму часу або ў залежнасці ад выпрацоўкі. Наймальнікамі могуць устанаўлівацца навучэнцам даплаты да заработнай платы.

Працягласць працоўнага водпуску непаўналетніх работнікаў.

Працягласць працоўнага водпуску непаўналетніх складае 30 каляндарных дзён (пастанова Савета Міністраў Рэспублікі Беларусь ад 24.01.2008 № 100).

Па агульным правіле за першы працоўны год працоўныя водпускі (асноўны і дадатковы) прадастаўляюцца работнікам не раней чым праз шэсць месяцаў работы ў наймальніка. Аднак на некаторыя катэгорыі работнікаў гэтая ўмова не распаўсюджваецца.

Так, па жаданні непаўналетніх работнікаў наймальнік абавязаны прадаставіць ім працоўны водпуск да заканчэння шасці месяцаў працы ў першым працоўным годзе (арт. 166 ПК). Акрамя таго, планаванне ў графіку працоўных водпускаў, прадастаўленне працоўных водпускаў работнікам маладзейшым за 18 гадоў вырабляецца ў летні або па іх жаданні ў любую іншую зручную пару года (арт.168 і 277 ПК).

Працоўныя водпускі работнікаў маладзейшых за 18 гадоў прадастаўляюцца ім штогод на працягу рабочага года, гэта значыць не дапускаецца перанос водпуску (яго часткі) на наступны працоўны год (арт. 170 ПК), і могуць быць імі выкарыстаны толькі ў натуры, гэта значыць не могуць быць заменены грашовай кампенсацыяй (арт. 161 ПК).

Водгук з працоўнага водпуску работнікаў дадзенай узроставай катэгорыі гэтак жа недапушчальны (арт.174 ПК).

ПК утрымлівае некаторыя гарантыі ў частцы матэрыяльнай адказнасці непаўналетніх работнікаў.

Наймальнік не мае права заключыць з работнікамі маладзейшымі за 18 гадоў пісьмовыя дагаворы аб поўнай матэрыяльнай адказнасці (арт.405 ПК).

У адпаведнасці з тлумачэннямі, якія змяшчаюцца ў пастанове Пленума Вярхоўнага Суда Рэспублікі Беларусь ад 26.03.2002 № 2 «Аб прымяненні судамі заканадаўства аб матэрыяльнай адказнасці работнікаў за шкоду, прычыненую наймальніку пры выкананні працоўных абавязкаў» у дачыненні да п.п. 1 і 2, а таксама да ч.ч. 1 і 2 п.3 арт.25 Грамадзянскага кодэкса Рэспублікі Беларусь, улічваючы палажэнні арт.273 ПК, матэрыяльную адказнасць у памеры, устаноўленайым ПК за шкоду, прычыненую наймальніку непаўналетнім ва ўзросце ад 14 да 16 гадоў, нясе сам непаўналетні, а асоба, якая дала пісьмовую згоду на заключэнне працоўнага дагавора, - субсідыярную адказнасць. Непаўналетнія, якія дасягнулі 16 гадоў, такую ​​адказнасць нясуць самастойна. Непаўналетнія не нясуць матэрыяльнай адказнасці на падставе, прадугледжанай п. 1 арт.404 ПК, паколькі пісьмовыя дагаворы аб поўнай матэрыяльнай адказнасці могуць быць заключаны наймальнікам з работнікамі, якія дасягнулі 18 гадоў (ч.1 арт.405 ПК).

Скасаванне працоўнай дамовы з непаўналетнімі.

Заканадаўства змяшчае шэраг гарантый пры скасаванні працоўных дагавораў з работнікамі маладзей 18 гадоў (ст.282 ПК).

Так, звальненне па некаторых падставах дапушчальна толькі са згоды раённай (гарадской) камісіі па справах непаўналетніх.

Да такіх падставаў адносяцца:

ліквідацыя арганізацыі, спыненне дзейнасці філіяла, прадстаўніцтва або іншага адасобленага падраздзялення арганізацыі, размешчаных у іншай мясцовасці, спыненне дзейнасці індывідуальнага прадпрымальніка, скарачэнне колькасці або штата работнікаў;

неадпаведнасць работніка займаемай пасадзе або выконваемай рабоце з прычыны стану здароўя, які перашкаджае працягу дадзенай работы;

неадпаведнасць работніка займаемай пасадзе або выкананай работы з прычыны недастатковай кваліфікацыі, якая перашкаджае працягу дадзенай работы;

няяўка на працу на працягу больш за чатыры месяцы запар з прычыны часовай непрацаздольнасці (не лічачы водпуску па цяжарнасці і родах), калі заканадаўствам не ўстаноўлены больш працяглы тэрмін захавання месца працы (пасады) пры пэўным захворванні. За работнікамі, якія страцілі працаздольнасць у сувязі з працоўным калецтвам або прафесійным захворваннем, месца працы (пасада) захоўваецца да аднаўлення працаздольнасці або ўстанаўлення інваліднасці.

Пры звальненні па падставах, прадугледжаных п.п. 4, 5, 7-9 ст. 42 і п.п. 2 і 3 арт.44 ПК звальненне непаўналетніх магчыма пасля папярэдняга, не менш чым за два тыдні, апавяшчэння раённай (гарадской) камісіі па справах непаўналетніх, калі іншае неўстаноўлена ПК.